Phan Nhiên Hạo dịch
Harryette Mullen sinh năm 1953 tại Florence, Alabama, có bằng tiến sĩ từ University of California, Santa Cruz, hiện là giáo sư văn chương tại University of California, Los Angeles (UCLA). Một số tác phẩm của bà bao gồm: Broken Glish: Five Prose Poems (2013), Urban Tumbleweed: Notes from a Tanka Diary (2013), Recyclopedia: Trimmings, S*PeRM**K*T, Muse and Drudge (2006), Blue Baby (2002), Sleeping with the Dictionary (2002)… Tác phẩm Sleeping with the Dictionary được đề cử vào vòng chung kết Giải Sách Quốc Gia (National Book Award) và Giải Hội Các Nhà Phê Bình Sách Quốc Gia (National Book Critics Circle Award). Harryette Mullen cũng nhận nhiều giải thưởng giá trị từ Academy of American Poets, the Guggenheim Foundation, the Foundation for Contemporary Arts, Gertrude Stein Award…
Thơ của Mullen phát huy nghệ thuật truyền khẩu của người da đen, âm nhạc, và ngôn ngữ đời thường, với nhiều lối chơi chữ phức tạp và ý nhị: “Tôi viết cùng lúc cho cả mắt và tai, ở ngay giao điểm của truyền khẩu và văn viết, và muốn tác phẩm phần nào có sự rắc rối, đứt gãy khiến nó chẳng bao giờ chỉ là ‘khẩu văn’ hay ‘văn viết’” (Mullen). Dưới bề mặt có vẻ nhẹ nhàng, thậm chí hài hước, thơ của Mullen cho thấy những tầng sâu văn hóa của một phụ nữ trí thức da đen trong xã hội Mỹ, nơi người thiểu số không phải chỉ trải nghiệm sự kỳ thị trực diện, mà quan trọng hơn, với những lố bịch văn hóa xuất phát từ thiếu hiểu biết và thành kiến mà lắm khi người ta không tự ý thức mình đang có.
Harryette Mullen là giáo sư của tôi khi tôi học văn chương tại UCLA cuối những năm 90. Bà là người giúp tôi biết đến nền văn chương phong phú, sâu sắc, và mãnh liệt của người Mỹ da đen, một nền văn chương đã tạo cho tôi ý thức xã hội và tự tin trong thơ của mình.
Phan Nhiên Hạo
—
Tỉnh lược
Họ chỉ dường như không thể… Họ nên cố gắng hơn… Họ phải là hơn nữa… Chúng tôi ước gì họ đã không như thế… Họ chẳng bao giờ… Họ luôn luôn… Đôi khi họ… Thỉnh thoảng họ… Tuy vậy rõ ràng là họ… Họ có xu hướng chung là… Hậu quả của điều đó là… Họ có vẻ không hiểu rằng… Chỉ cần họ cố gắng một chút… Nhưng chúng tôi biết thật khó khăn cho họ để… Nhiều người trong bọn họ vẫn không nhận biết rằng… Nếu hiểu biết hơn thì họ đã từ chối để… Dĩ nhiên, cái nhìn của họ bị giới hạn bởi… Mặt khác, họ hiển nhiên cho mình có đặc quyền để… Chắc chắn chúng tôi không quên rằng họ… Hay có thể phủ nhận rằng họ… Chúng tôi biết điều này đã tạo chấn động to lớn lên họ… Tuy vậy hành xử của họ gây sốc cho chúng tôi như… Tương tác giữa chúng ta không may đã là…
**
Chúng tôi không chịu trách nhiệm
Chúng tôi không chịu trách nhiệm về những người bà con thất lạc hay bị đánh cắp của quý vị.
Chúng tôi không bảo đảm sự an toàn của quý vị nếu quý vị bất tuân những chỉ dẫn của chúng tôi.
Chúng tôi không xác nhận các nguyên nhân hay yêu sách từ những kẻ van xin bố thí.
Chúng tôi giữ quyền từ chối phục vụ bất cứ ai.
Vé của quý vị không bảo đảm rằng chúng tôi sẽ giữ chỗ đặt trước của quý vị.
Nhằm thực hiện các quy định của chúng tôi, vui lòng giới hạn lượng hành lý xách tay.
Trước khi cất cánh vui lòng dập tắt tất cả những oán hận âm ỉ.
Nếu không hiểu tiếng Anh quý vị sẽ bị bỏ qua.
Trong trường hợp mất mát quý vị phải tự lo liệu lấy.
Bảo hiểm của quý vị đã bị hủy vì chúng tôi không thể đáp ứng
những yêu cầu quá đáng của quý vị. Nhân viên chúng tôi đã làm lạc hành lý và chúng tôi
không thể tìm chìa khóa cho trường hợp pháp lý của quý vị.
Quý vị bị giữ lại để thẩm vấn vì quý vị trùng hợp với hồ sơ.
Quý vị không được giả định là vô tội nếu cảnh sát
có lý do để nghi ngờ quý vị đang mang trong người một chiếc bóp.
Không phải lỗi của chúng tôi việc quý vị được sinh ra với màu sắc của băng đảng.
Chúng tôi không có nghĩa vụ nói cho quý vị biết quyền của quý vị.
Vui lòng, bước qua bên, trong khi cảnh sát kiểm tra thái độ xấu của quý vị.
Quý vị không có quyền chúng tôi chắc chắn luôn tôn trọng.
Vui lòng bình tĩnh nếu không chúng tôi sẽ không chịu trách nhiệm
cho điều sẽ xảy ra với quý vị.
**
Xóa bỏ so sánh tương đồng ra khỏi chứng bất lực ngôn ngữ
như ngựa đến mức để
như tím đến mức chúng ta đi
như nhịp tim đến mức nếu
như muỗng nĩa bạc đến mức đã là
như củ hành đến mức tôi có thể
như trái sơ-ri đến mức sợ hãi
như sự bùng cháy đến mức muốn
như dây dắt chó đến mức mong đợi
như kèn ôboa đến mức bất cứ ai
như chiếc dù đến mức sự chụp bắt có thể
như văn vẻ đến mức nó có
như mê man đến mức tối đa
như danh sách các đĩa nhạc hay đến mức tất cả
như thùng ướp lạnh đến mức tôi biết
như máy gởi fax đến mức ta có thể tưởng tượng
như gió bão đến mức hy vọng
như tự điển đến mức bạn muốn
như bóng tối đến mức hứa hẹn
như vòi nước uống đến mức giếng
như đám cháy đồng cỏ đến mức tôi
như gương soi đến mức như là
như chẳng bao giờ đến mức này.
Phan Nhiên Hạo dịch từ nguyên bản tiếng Anh, Elliptical, We Are Not Responsible, Wipe That Simile Off Your Aphasia từ trang của Poetry Foundation
L I T V I E T 