L I T V I E T

Nguyễn Thị Phương Trâm dịch sang tiếng Anh

Trưa nay, lũ ve lại làm phiền giấc ngủ trưa của lão già trên núi Chư Mang. Chúng trốn biệt dưới lòng suối Kroa từ cuối mùa khô năm ngoái, bây giờ tỉnh giấc, rền rĩ bài ca gọi mưa gọi gió. Cây phượng già vẫn còn đèo bòng lũ quả xù xì của mùa yêu thương năm cũ, chưa thể nguôi quên, nhưng lá thì đã phai bớt màu xanh ao ước. Hơi nước ở đâu xa lắm, thỉnh thoảng lại theo cánh bướm tràn qua, nhấp nha nhấp nhổm đánh thức mùa gieo hạt mới. Lão già ở núi mũi rất thính, có thể ngửi thấy mùi hơi nước trong mùi bướm thơm quãng ba bốn ngày đường. Và lão không thôi lẩm bẩm một mình, lão nói với lão, lão tự nói cho mình nghe, quen rồi.
“Năm nay, ta sẽ gieo một loài cây mới, không phải cây rộp rộp lắt léo dối gian của mùa mưa năm trước. Có lẽ, quả sẽ rất dài và sẽ rất xa.

Ta hì hục cuốc cày phơi đất đợi mưa. Trong câu chuyện kể về thảo nguyên, vẫn còn nghe tiếng cuốc đào như điên dại suốt đêm dài. Mỗi khi mệt, ta thường ngồi nghỉ nơi đầu bến nước, dù bến nước đã cạn rồi, thì vẫn còn hi vọng mùa sau, chứ sao nữa? Có gì đáng quý trong cuộc đời này hơn niềm hi vọng, nếu không còn hi vọng, bạn sống để làm gì?

Lũ bướm ghé qua rủ rê mời mọc, ta lắc đầu cả quyết không đi.

Lũ linh miêu cười mê hoặc bỏ bùa lôi kéo, ta lắc đầu từ chối không đi.

Ta ở đây, chờ gieo hạt mùa sau”.

Lão nói thế.

Lão già lại tiếp tục công việc của mình, bằng cách đào xới những yêu thương năm cũ, rồi lúi húi gieo trồng, lòng đầy ảo tưởng si mê. Nhưng mà cơn mưa đang nấn ná ở đâu xa lắm, nhưng mà trời vẫn xanh như mắt bọn mù màu. Lão hỏi gã voi đủng đỉnh đi qua, này, nghe bảo tình yêu không cần tính toán hơn thua phải không? Gã voi đực cười rung rung đôi tai rồi chậm rãi bước đi giữa bụi đỏ bazan mờ mịt.
Càng cuối mùa khô, lũ chim ktia mệt mỏi trốn trong vòm lá, thỉnh thoảng ló đầu ra chảnh chọe với lão già: “Này, lão già kia, đào mộ chôn ai đó?”.

Đèo mẹ, ta đang chôn một bóng hình ảo ảnh, thế mà sao bọn ktia lắm chuyện lại biết được nhỉ? Nghĩ thế, nhưng lão trả lời theo kiểu bâng quơ ất ơ: “Ờ, ta chôn, nhưng đôi lúc chôn nhầm!”.

Trong khi miệt mài cuốc xới, thì hiển nhiên hố thẳm hiện ra, ngay dưới chân. Không tìm được bóng hình nào để an táng, trưa nay, lão già ở núi Chư Mang phải chôn chính mình. 

Lão nói, “Ta chôn ai mà như thể chôn mình?”.

“Đầu tiên, ta chôn hai cánh tay. Những cánh tay mệt mỏi mấy mùa rồi, nay muốn yên nghỉ, muốn duỗi ra, buông hết thảy mây trời, buông hết thảy tin yêu.

Rồi tiếp đến, ta chôn chân mình. Những bàn chân mệt mỏi, gai cào tứa máu, từng bao nhiêu sình lầy, bao nhiêu mê lộ trần ai. Bây giờ, nằm xuống ở đây. Chôn hết chân tay mà mưa vẫn chưa về, lũ ve kêu như giã gạo, hoa pơlang thắp lửa đầu ngọn suối khô.

Đợi đấy, ta chôn luôn đầu mình nốt thể. Ta nâng niu thủ cấp trước khi chôn, có vuốt mắt hẳn hoi và thầm thì lời vĩnh biệt: “Ngủ ngon nhé…”. Thôi thì đành giã biệt những cơn đau rễ chùm rễ cọc mọc trong đầu, thôi thì đành nguôi quên những giấc mơ màu xanh màu đỏ, quên luôn những hứa hẹn hão huyền xa xôi ảo tưởng máu và hoa. Đã có ai tiễn biệt chính cái đầu thân thuộc của mình chưa? Sao mà trưa nay bướm lượn đầy trời, vẫn vũ như ngày sinh biệt tử ly cờ phướn hoa cài đi về cõi khác!

Bây giờ ta mới chôn trái tim tím bầm đầy sẹo, còn phập phồng ngổn ngang ký ức ngược xuôi. Chôn luôn cả những hồng cầu chưa kịp chuyển đi như đã hẹn thuở nào, chôn nốt vết thương nham nhở đúng quy trình rỉ máu, cho kịp chiều nay, cho kịp đêm nay. Ta chôn tim ta cùng với những tảng đá bên suối Kroa, rồi thản nhiên đứng đợi mưa về.

Còn tấm thân này mỏi mệt dọc ngang vết nứt dở dang đứt đoạn, thôi thì chôn luôn một thể. Cuối mùa khô rồi, đất bụi mù trời. Tấm thân này lầm bụi từ lúc mẹ sinh ra, rồi nứt nẻ rồi cong vênh rồi thất tha thất thểu. Ai biết được, mình còn đủ sức cõng thân mình đi cho đến lúc nào. Sẵn có hố sâu, chi bằng lấp đất, rồi ngồi đây, bên ngôi mộ đơn sơ, mà đợi nắng phủ mưa chan”.

Lão vừa làm vừa nói một mình vừa len lén chùi nước mắt!

Phía bên kia núi Chư Mang, bọn ong rừng đã rủ nhau di chuyển theo mùi phấn hoa, mùi mật ngọt. Lão vẫn ngồi đấy, chờ nước mát từ trời cao tưới xuống, để mà hy vọng, để mà ước ao.

Biết đâu đấy, từ nấm mồ đơn sơ chôn vội chôn vàng, lại mọc lên một niềm yêu thương mới, lá xanh như cổ tích nguyên sơ, rồi trổ hoa thắm thiết thơm ngát hương quãng ba đến bảy ngày đường. Biết đâu đấy, rồi quả ngọt trĩu cành, căng mọng tin yêu.

Biết đâu đấy, lão già dưới chân núi Chư Mang, mùa mưa rồi sẽ đến.

“Ta ngồi bên ngôi mộ không bia, và đợi chờ, như thuở bắt đầu yêu” – Lão nói như người mộng du đang hát, rồi ngửa cổ nhìn lên trời cao ngửi thử mùi hơi nước. Cơn mưa đang còn ở đâu xa lắm, chưa về!

—

Burying one’s shadow

The cicadas were disruptive of the older man’s midday nap in Chư Mang. Since the end of autumn, the year before the cicadas hiding at the bottom of Kroa spring awoke in moanful songs calling for wind rain.  Though its foliage was fading in its desire, the ancient red jacarandas were laden fresh still with last year endearing seed pods, yet dampened yet forgotten. Now and then an overflowing whiff of moisture from very far away overflowing passed by upon butterfly wings, their saunter awakening a new season of sowing. The older man of the mountain has a good nose, and he could detect the fragrant moisture upon butterfly wings three to four days travel from wherever he may be. And he never stops mumbling alone, he said to himself, talking to himself was a habit he has become accustomed. “This year, I will plant a new variety of trees, not the blistering insipid lifeless deceiving kind of the last rain period. Perhaps, the seed pods will be long and will go far.

So now we’re digging up the dirt, turning it over ready for the rain. As for the mead, there will always be this oblivious maddening relentless pounding of the hoe all night long. Tired we would rest by the head of the water bay, even though it has completely dried up, but we’re hoping for rain in the next period, right? What’s more precious in life than hope, when there’s no hope left, what is the point of living?

A flutter of butterflies calling upon us to join them, but we must be vigilant.

The mesmerising smiles of the familiar spirits cast their spell, and we shook our head in declination. 

We must stay and sow the seeds for the next season”.

The older man announced.

The older man continued with his work, by digging up all the love lost long ago, before bending over to sow the soil, the obsessive earth of his delusions. But the rain is stuck dilly-dallying elsewhere far away, and the sky endlessly blue like in the eyes of the colourblind. He asked a wandering elephant passing by; we heard that love shouldn’t be so calculating, a measuring of wins and losses, is that right? The elephant’s ears moved up and down as he laughed before he slowly left the older man, cutting through a cloud of blinding red Bazan dust. Huddled within the canopy came closer the end of the dry period, flocks of exhausted Ktia, pop their heads out cheekily teased the older man: “Hey, who are you digging the grave for old man?”.

Bloody, we’re trying to bury an imaginary shadow, how did those nosy Ktia work that out? He thought aloud but his answer to their query vaguer: “Yeah, we want to bury something, but sometimes we bury the wrong thing!”

In the middle of all the digging, an abyss appeared beneath his feet. Unable to find his shadow in time for the burial, noon, in Mount Chư Mang, he had to bury himself.

He said: “Who are we burying? Why does it feel like we’re burying ourselves?”.

“Firstly, we bury our arms. The arms tired for how many seasons, now need a rest, to stretch out, to set free the clouds of doubt, love and loss.

Then we should bury our feet. Tired macerated bleeding, coated with how many layers of mud, wandering through how many twisted warren worlds. Now, able to lay down. Buried are both our hands and feet and the rain evading still, the swarm of cicadas screaming like rice in a mill, the pơlang blooming a fire ignited from the top of the dried-up spring.

Wait, might as well bury our head. Carefully we cleared the space for it, tenderly closed its eyes and quietly said our goodbyes: “Have a good sleep…”. So it was, we had farewelled the twisted bundle of roots in our head, let go and forget the dreams in reds and blues, ready to forget the imaginary far-fetching delusional promises in blood and bloom. Has anyone ever said farewell to their dear head before? Why were there suddenly butterflies everywhere across the horizon, frolicking dancing this very noon like some birth or death rite flag flowers flying heading into another life!

It’s time we bury the bruised battered heart riddled with scars, throbbing anxiously back so forth across the clutter of our memory. Bury also the red blood cells with not a chance of an adventure as promised once upon a time, bury the ridiculous scars accordingly via the stratagem of bleeding, in time for this afternoon, for tonight. We bury our heart with the boulders by Kroa spring; then we wait for the return of the rain.

As for this tired half tore broken blistering body, we may as well bury it. The dusty soil covered the horizon at the end of the dry period. This body coated in layers of dust from the day mother gave birth to it, to this crack shrivelled up tired body. Who knows how much longer we could carry upon our shoulders such a body. The ready abyss, all we need to do is fill it up, be by the modest grave, waiting for the blanket of sunlight, a blessing of rain”.

The older man continued to work, consoled himself, wiped away the tears he wanted no one to see!

On the other side of Mount Chư Mang, a swarm of wild bees excited followed the scent of flowers, the fragrance of sweet nectar. Staying put, the older man waited for a sprinkle from up high, to feed his hope, quench his dreams.

You never know, from this rushed burial, the budding of new love, leaves green as pure as in fairy tales, endearingly blooming in glorious scents withholding upon a three to seven days treks away, bursting with faith and love.

You never know, the older man at the foot of Mount Chư Mang, the rain may turn up.

“We’ll sit and wait by the grave on the other side like we first learned how to love” – The older man spoke as though he was singing in his sleep, lifting his chin to look at the sky catching a whiff of moisture in the air. The rain is still very far away, no nearer in its return!

Nguyễn Thị Phương Trâm translated from the Vietnamese