L I T V I E T

Nguyễn Huy Hoàng dịch

Diana Khoi Nguyen sinh ra và lớn lên ở California. Cô là tác giả của tập chaplet Unless (Belladonna*, 2019) và tập thơ đầu tay, Ghost Of (Omnidawn, 2018). Thơ và tiểu luận của cô đã xuất hiện rộng rãi trên các tạp chí như Poetry, American Poetry Review, và PEN America.

Ghost Of đoạt giải Sách Colorado và giải Phát hiện của giải thơ Kate Tufts năm 2019, và lọt vào vòng chung khảo giải Sách Quốc gia Mỹ cho thơ và giải Sách L.A. Times năm 2018. Trước đó, nó được Terrance Hayes chọn cho Cuộc thi Mở của Nhà xuất bản Omnidawn. Đánh giá về tập thơ này, Hayes viết: “Ghost Of thực sự là một cuốn sách xuất sắc. Những đổi mới về mặt văn bản của nó lập tức gây chú ý. Nó làm người ta nhớ đến Douglas Kearney hoặc có lẽ cuốn Olio của Tyehimba Jess [tác phẩm đoạt giải Pulitzer 2017]. Ở đây, cũng thế, một thứ thơ đáng kinh ngạc diễn ra bên trong những động lực thị giác.” Ngập trong thi pháp của sự lưu vong và bi ca, các bài thơ trong Ghost Of “hát cho và hát vì những bóng ma của căn tính, lịch sử, và văn hóa.”

Diana Khoi Nguyen có bằng MFA tại Đại học Columbia và PhD tại Đại học Denver. Cô hiện dạy sáng tác tại chương trình MFA của Randolph College và là phó giáo sư tại Đại học Pittsburgh. https://dianakhoinguyen.com/

Nguyễn Huy Hoàng

—

Một Con Chim Ở Chilê, Và Nơi Khác

Không có cách nào an toàn về mặt sinh thái để thương tiếc.
                                                              Một số cây có những tuyến mật
                         vẫn cứ tiết ra phấn ngay cả khi các cánh hoa đã rụng.
Như một bông hoa chỉ mọc trong cái vô hình
           cả thế giới của thân mình nó im lìm rũ đất bụi.


**

Xuất Hành

Sài Gòn đến Los Angeles, 1975-2015

Một thời gian dài, nó có vẻ là
                    không thể. Rồi tiếng thì thầm
lớn dần, sự nhạt nhòa và tiếng vù vù của các chuyển động đồng bộ,
                                                như trong một bầy chim ùa—
không lãnh đạo, với những tấm rèm kéo

                           Một nhà thơ đốt tác phẩm đời mình, một người mẹ
đong những cái lọ nhỏ
                    đựng chất độc

Trong lúc ông tôi và các con trai ông được dẫn qua những đám đông,
                                        nỗi hối tiếc trào lên trong ông,
hơi cay dềnh lên và dềnh lên và dềnh

Rồi
                    mọi người đều trở nên bình đẳng,
người này biến mất trong cái bóng của người khác

                            Chạm, như một con chim hiếm khi thấy trừ khi tin vào,
thê thảm.
                  Một thiếu niên chĩa khẩu súng đồ chơi vào cằm, một niềm vui
ngu ngốc kiểu con gái trào lên trong chốc lát

Song, mọi cơ thể sống đều tìm thấy một thói quen
bất chấp cả thiệt hại của nó.
Hai phút sau khi sinh
                                                tôi đã thực hiện cuộc sơ tán đầu tiên

                    Nhiều năm sau, khi thấy mình ở giữa Sài Gòn
tôi mua một cái bật lửa ở chợ đồ lính. Khắc một bên
                                        là một người đàn bà khỏa thân
                    ngả người ra với hai chân giang rộng, một con cú
ở chỗ kín của cô ta, một cánh thọc vào trong,
                    cánh kia ở bên ngoài, hai con cú đứng cạnh

Thương tiếc mà làm gì?
                    Chẳng phải đây là lịch sử ta muốn
một lịch sử mà chúng ta sống sót?

                   Sau nhiều ngày trên biển, con thuyền giả dạng của má tôi
tìm được cứu hộ. Một thanh niên trẻ ngã gục và chết
                    bên cạnh bà, kết cục hành trình quá sức chịu đựng

Trước khi em trai tôi ra đời, cả bốn chúng tôi
                                     ngủ cạnh nhau trên một chiếc giường.
                    Trong một nỗ lực để chống lại ký ức,
má tôi bảo tôi dẩy để đánh thức bà dậy

                                         Đêm trước khi các nhà sư đến
để tiễn em tôi ra khỏi cõi sống,
            chúng tôi cùng ngồi trên chiếc giường ấy, lọc lại những bức ảnh
và những câu chuyện về em.
                                       Trong đám tang, bàn tay em ấm
                    nơi má tôi không chịu buông ra

Có lẽ mi đã quên
                    vì sao mi ở đây, rằng mi
không thuộc về đây,
                    rằng chỉ bởi vì nó giống như cuộc đời,
                                        không có nghĩa nó có thể là đời,
rằng mi có thể sống lại,
                                         nhưng không phải trở lại với cuộc sống.
Và nếu mi bỏ qua một cuộc chiến, cuộc chiến
sẽ không bỏ qua mi

**

Ma Của

1
Một buổi tối, một người đàn ông và một người đàn bà, cha mẹ của hai cô con gái, xem bộ phim Oliver Twist (1948), đi ngủ, và vào buổi sáng, đặt tên cho đứa con trai duy nhất của họ là Oliver.

Cả nhà vui mừng (dẫu cho họ là những người tị nạn cần mẫn, những người trước đây không ăn mừng một điều gì) và suốt nhiều năm liền mua quà cho cậu, bón đường cho cậu.

Cô con cả trông giống như em trai mình cho đến khi cô thức dậy vào một buổi sáng sau giấc mơ mà cậu nằm trên tấm da chồn, nắm chặt lấy một cây quyền trượng.

Không lâu sau đó, hông cô nở rộng, một sợi lông đơn độc mọc ở nách. Đôi khi cô con gái cảm thấy mình như một cậu con trai. Đôi khi cậu con trai cảm thấy mình như một cái bóng.

“Chúng ta không thể vẽ ở bên trong cơ thể,” cậu nói với giáo viên lớp một. “Vậy tại sao lại cố gắng vẽ những gì ở bên trong cơ thể?”

2
Nếu một người không có em trai, thì người đó đã từng có một người em trai.

Bạn thấy đấy, không hề thiếu những được và mất.

Hãy thừa nhận mà không tô vẽ những gì chúng ta làm với nhau. Khi cô con gái bắt đầu biết đi, chân cô đi vòng kiềng thấy rõ. Một bác sĩ nói với cặp cha mẹ lo lắng là không cần phẫu thuật, chỉ cần tập trượt. Hằng ngày sau giờ làm việc, người cha giúp con gái đứng thẳng trên giày trượt.

Nếu bạn có một người cha, thì bạn cũng có một người con trai.

Một đứa trẻ gặp khó khăn khi chuyển từ bình bú sữa sang uống bằng ly sữa. Dứt khoát trong cách thể hiện sự mất kiên nhẫn của mình, người mẹ đổ một ga-lông sữa lên đầu cô bé.

Một con hổ gặp một con lừa và chưa từng thấy một con lừa trước đó, nhầm nó là một vị thần.

Sau khi mọi người đã đi ngủ, đứa con cả cõng em trai của mình qua vai, rồi một tấm chăn choàng qua vai cậu bé, và chúng lắc lư như chỉ có một người vào phòng cô con thứ.

Ai yếu và ai yếu hơn và sự tương đối thì có liên quan gì đến nó?

3
Để tôi kể bạn nghe một câu chuyện về người tị nạn. Một người mẹ và đứa con trai đã chết của bà ngồi trên băng ghế sau trên chiếc xe của cậu. Nó còn nguyên vẹn, trong ga ra nhà họ, và cậu được thắt dây an toàn; bà vuốt lọn tóc đằng sau tai cậu. Đây là đất nước cũ và đây là đất nước mới và bầu không khí trong xe là chốt kiểm soát giữa hai đất nước.

Để tôi kể bạn nghe một câu chuyện về dây an toàn. Trong khi lái xe đưa các con đến bể bơi địa phương, một người mẹ liệt kê cho con mình nghe những thất bại của chúng. Có một người mẹ nọ, bà nói, đã đặt con mình vào một chiếc ô tô, khâu dây an toàn lại để chúng không thể tháo dây ra, rồi lao khỏi một vách đá bên bờ biển.

Một cậu bé trên một chiếc xe đạp một bánh đi vòng quanh ngọn hải đăng, lạng lách qua những vị khách du lịch, châm chọc, và kính sợ. Cậu không đi lên, cậu không ngã xuống.

“Son,” người mẹ nói, gọi người con chứ không phải chồng mình. “Son,” người cha nói, ông tên là Son. “Sister,” người con trai nói, nằm trong cỗ quan tài. Mặc xác gia đình, những người còn lại trong gia đình nói.

4
Một người em trai là một người em trai khi cậu có ít nhất một người anh chị em. Người em trai tin rằng mình không phải là một người em trai mà chỉ là em trai trên danh nghĩa.

Khi người em trai gặp một cặp đôi bằng tuổi ba má mình, cậu bỏ thời gian để nói với họ rằng cậu là con một và là trẻ mồ côi. Ba người họ đồng ý rằng người ta không thể không có gia đình, rằng phải có ít nhất hai người trong một gia đình, rằng ba thì còn tốt hơn. Họ ôm nhau và cặp đôi động viên người em trai, người em trai chờ chiếc giày kia rơi. Giày của ai? Của cậu hay của cặp đôi?

Năm đôi giày treo lủng lẳng trên cột đèn giao thông. Theo thời gian, chim làm tổ trong mỗi hốc giày, mỗi không gian riêng.

5
“Mũ chị là mũ người Mexico…?” một người thủy thủ ở Côte d’Azur hỏi.
“Không, nó là mũ Ma-rốc.”
“Chị đến từ Nhật Bản?” một người bán hàng người Ma-rốc ở Marseille hỏi.
“Không, tôi là người Mỹ.”

Có thể nào có sự thuộc về và sự tròn vẹn mà không có gia đình không? Không. Có thể có nó mà không có gia đình không? Không.

Bạn không thể kết nối nếu bạn cứ mãi trả lời không.

Bạn không thể giữ cho em trai của bạn còn sống nếu bạn cứ ngậm chặt miệng.

Bạn không thể giữ cho em trai của bạn còn sống.

Ở trại, một số người hướng dẫn đưa bọn trẻ vào một chuyến tham quan trong rừng, dẫn chúng vào một trò chơi trốn tìm. Một cậu bé, một đứa trẻ điếc đang mất dần thị lực, trốn rất kỹ đến nỗi họ không tìm được cậu và cậu cũng không tìm được đường về. Mọi thứ cậu đều đã làm đúng-

Nabokov nói, “Cái găng tay lạc là cái găng hạnh phúc.”

“Người em trai lạc liệu có hạnh phúc?”

6
Một người đàn ông nằm xuống một ngôi huyệt mở sau khi cái xác được đưa ra khỏi đó. Việc này người ta cho là sẽ kéo dài tuổi thọ. Người em trai tưởng tượng giường của mình là một cái tổ mà xác của cậu bị lấy ra khỏi đó.

Có một câu chuyện về một người đàn ông phi nước đại bên một người khác và người kia hỏi, “Anh đi đâu thế?” “Cứ hỏi cái cỗ xe tang của tôi,” người đàn ông trả lời.

“Ba không bao giờ bị lạc trong rừng,” một người cha nói, “chỉ là đang tìm cách thoát ra.”

**

Tam Liên Họa

Nguyễn Huy Hoàng dịch từ nguyên tác tiếng Anh, “A Bird in Chile, and Elsewhere”; “The Exodus”; “Ghost Of”; và “Triptych [There is nothing that is not music]” trong Diana Khoi Nguyen, Ghost Of (Omnidawn, 2018). Người dịch cảm ơn tác giả đã giúp trình bày bài thơ “Tam Liên Họa” (“Triptych”)