L I T V I E T

Chân Phương dịch và giới thiệu

Khi Tomas Transtromer lấy giải Nobel Văn Chương 2011, dư luận trong giới văn nghệ Âu-Mỹ đã nhắc nhiều đến Robert Bly, dịch giả đầu tiên giới thiệu nhà thơ Thụy Điển này với độc giả Anh- Mỹ, và có thể nói rộng ra, cho cả thế giới. Bản thân Robert Bly (sinh năm 1926) là một tên tuổi lớn của thơ ca Hoa Kỳ.

Những bài thơ sau đây được dịch để kỷ niệm thi phẩm đầu tay quan trọng của Robert Bly, Silence in the Snowy Fields (Wesleyan U.P.1962) ra đời đúng 50 năm trước. Tập thơ hình thành lúc tác giả khoảng 30 tuổi, đang du học tại Oslo, Na Uy, và bắt đầu khám phá với nhiều chấn động các nhà thơ Biểu Hiện và Siêu Thực Âu châu, đặc biệt các nhà thơ Tây Ban Nha. Tác phẩm này cho thấy dấu ấn của thi pháp deep image mà Robert Bly và một số nhà thơ Mỹ như Galway Kinnell, James Wright, Mark Strand, W.S. Merwin triển khai từ thi pháp Siêu Thực Pháp và Tây Ban Nha. Tránh xa tính duy lý, họ lặn xuống tiềm thức và trực nhận sự vật qua cách liên tưởng hình ảnh và ý tượng. Nói cách khác, thi pháp deep image tinh luyện một nhãn lực thâm hậu để chụp bắt các kiến ngộ tâm linh, về sau đã nối nhịp cầu giữa thi pháp Siêu Thực Âu-Mỹ với tư tưởng nghệ thuật phương Đông như Lão Trang và Thiền Tông.

Khuya muộn lái  xe xuống phố gửi thư

Một đêm tuyết lạnh. Con lộ chính vắng tanh.
Các động đậy duy nhất là những luồng tuyết xoáy.
Khi nhấc nắp thùng thư, tôi cảm thấy chất thép lạnh.
Có một điều riêng tư tôi yêu thích trong đêm tuyết giá này.
Lái xe vòng vòng, thời gian tôi sẽ tiêu phí thêm dần.

(Dịch từ nguyên bản “Driving to Town Late to Mail a Letter,” trang 38)
 
 
 
Thức giấc

Trong các mạch máu nhiều đoàn tàu rời bến,
Nơi mực nước những tiếng nổ nhỏ râm ran,
Trong luồng gió của máu mặn lũ hải âu chao lượn.

Buổi sáng. Hương thôn đã ngủ thiếp suốt mùa đông.
Mấy chỗ ngồi cạnh cửa sổ phủ bằng lông thú, ngoài sân
đầy một bầy chó rét cứng, và các bàn tay thô vụng cầm mớ sách nặng nề.

Nay chúng ta thức giấc, rời giường và ăn sáng! –
Từ bến cảng của máu vang rân tiếng hét hò,
Sa mù, các cột tàu giương buồm, tiếng ròng rọc gỗ khua trong ánh nắng.

Nay ta hát ca, múa mấy điệu vũ nhỏ trên sàn bếp.
Toàn thân chúng ta giống một bến tàu lúc rạng đông;
Biết rằng người chủ đã ra đi suốt ngày bỏ lại chúng ta.


(Dịch từ nguyên bản “Waking from Sleep,” trang 13)
 
 
 
Xong việc

I.

Sau nhiều suy nghĩ lạ kỳ ,
Về các bến cảng xa và cuộc sống mới,
Tôi vô phòng thấy ánh trăng nằm đó sóng soài.

II.

Bên ngoài ánh trăng phủ trên cây tựa âm thanh thuần khiết,
Âm thanh các tháp chuông, hay nước chảy dưới băng,
Âm thanh mà người điếc nghe thấy trong đầu xuyên qua xương sọ.

III.

Chúng ta biết rành con đường; khi ánh trăng
Nâng tất cả lên cao trong một đêm như đêm nay
Con đường tiếp tục thoáng đãng đi về phía trước.

(Dịch từ nguyên bản “After Working,” trang 51)
 
 
 

Những tấm ván cũ

I.

Tôi thích nhìn các tấm ván đầu xuân nằm trên đất:
Đất phía dưới ướt, nhão bùn –
Đất có thể chi chít dấu chân gà –
Mớ dấu đã cứng khô và trường cửu.

II.

Đây là loại gỗ ta thấy trên những sàn tầu biển,
Thứ gỗ mang ta rời xa đất liền,
Khô ráo như một loại vật dụng thô sơ,
Tựa cái đuôi ngựa.

III.

Gỗ này giống một kẻ sống cuộc đời giản dị,
Trải qua mùa xuân mùa đông trên con tàu của đam mê.
Hắn ngồi trên gỗ khô giữa tuyết giá đang tan
Trong khi chú gà trống nhún nhảy bước đi trên lớp rơm đẫm nước.

(Dịch từ nguyên bản “Old Boards,” trang 57)
 
 
 
Sau khi nhậu với bạn suốt đêm
chúng tôi chèo thuyền ra hồ lúc rạng đông
coi xem ai sẽ làm đươc bài thơ hay nhất

Rặng thông kia, lũ sồi mùa thu kia, mấy tảng đá kia,
Hồ nước âm u gió chạm vờn –
Ta cũng giống mi, con thuyền tăm tối,
Nổi trôi trên sóng nước được bao suối mát dưỡng nuôi.

Từ thời trai trẻ, nằm sâu dưới nước kia,
Ta từng mơ đến những kho báu lạ kỳ,
Không phải bạc vàng hay châu ngọc, mà là
tặng phẩm chân thực bên dưới các hồ Minnesota lạnh tái.

Sáng nay cũng thế, lang thang cùng ngọn gió sớm,
Ta cảm thấy hai tay, đôi giày, cả nét mực đây —
Cũng nổi trôi, như toàn thân này trôi nổi,
Phía trên các cụm mây của thịt da và đá.

Vài mối tình bạn, ít buổi bình minh, cỏ đôi lần thoáng gặp,
Dăm ba mái chèo nhuốm phong trần vì nắng nóng với tuyết băng,
Ta với bạn cứ thế bập bềnh trên hồ nước lạnh,
Bất kể con thuyền thẳng hướng hoặc lênh đênh.

(Dịch từ nguyên bản “After Drinking All Night with a Friend, We Go Out in a Boat at Dawn to See Who Can Write The Best Poem,” trang 56)